ഇസ്രയേല്‍-ഇറാന്‍ സംഘര്‍ഷം: ഭാവിയിലേക്കുള്ള ഒരു വീക്ഷണം

ഇസ്രയേലും ഇറാനും തമ്മിലുള്ള സംഘര്‍ഷം പശ്ചിമേഷ്യയിലെ ഏറ്റവും സങ്കീര്‍ണവും പ്രധാനവുമായ ഭൗമരാഷ്‌ട്രീയ വിഷയങ്ങളില്‍ ഒന്നാണ്. ഈ രണ്ട് രാജ്യങ്ങള്‍ തമ്മിലുള്ള ശത്രുതയ്‌ക്ക് ദശകങ്ങളുടെ ചരിത്രമുണ്ട്, ഇത് പ്രത്യക്ഷവും പരോക്ഷവുമായ ഏറ്റുമുട്ടലുകളാല്‍ നിറഞ്ഞതാണ്. 2024-2025 കാലഘട്ടത്തില്‍ ഈ സംഘര്‍ഷം പുതിയ ഉയരങ്ങളിലേക്ക് എത്തിയിരിക്കുന്നു, ഇത് മേഖലയിലെ സ്ഥിരതയ്‌ക്കും ആഗോള സമാധാനത്തിനും വെല്ലുവിളി ഉയര്‍ത്തുന്നു.

ചരിത്ര പശ്ചാത്തലം

1948-ല്‍ ഇസ്രയേല്‍ രൂപീകരിക്കപ്പെട്ടതിന് ശേഷം, ഇറാന്‍ ആദ്യകാലങ്ങളില്‍ ഇസ്രയേലിനെ അംഗീകരിച്ചിരുന്നു. എന്നാല്‍, 1979-ലെ ഇറാനിയന്‍ വിപ്ലവത്തോടെ, ഇറാന്‍ ഇസ്രായേലിനെ ശത്രുരാജ്യ’ എന്ന് വിശേഷിപ്പിച്ചു. ഇറാന്റെ ഇസ്ലാമിക് റിപ്പബ്ലിക് ഭരണകൂടം, ഇസ്രായേലിന്റെ നിലനില്‍പ്പിനെ തന്നെ ചോദ്യം ചെയ്തുകൊണ്ട്, ഹമാസ്, ഹിസ്ബുള്ള, ഹൂതി തുടങ്ങിയ പ്രോക്‌സി സംഘടനകളെ പിന്തുണച്ചു. ഇതേസമയം, ഇറാന്റെ ആണവ പദ്ധതിയെ ഇസ്രായേല്‍ ‘നിലനില്‍പ്പിന്റെ ഭീഷണി’ യായി കണക്കാക്കി. ഇത് ഇരുരാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള പിരിമുറുക്കം വര്‍ദ്ധിപ്പിച്ചു.

സമീപകാല സംഭവവികാസങ്ങള്‍

2024-ല്‍, ഇസ്രായേലും ഇറാനും തമ്മിലുള്ള പരോക്ഷ യുദ്ധം (proxy war) പ്രത്യക്ഷ ഏറ്റുമുട്ടലുകളിലേക്ക് മാറി. പ്രധാന സംഭവങ്ങള്‍ ഇവയാണ്:

ഏപ്രില്‍ 1, 2024: ഇസ്രായേല്‍ സിറിയയിലെ ഡമാസ്‌കസില്‍ ഇറാന്റെ കോണ്‍സുലേറ്റിന് നേരെ ആക്രമണം നടത്തി, ഇതില്‍ നിരവധി മുതിര്‍ന്ന ഇറാനിയന്‍ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ കൊല്ലപ്പെട്ടു.

ഏപ്രില്‍ 13, 2024: ഇതിന് പ്രതികാരമായി, ഇറാന്‍ ഇസ്രായേലിനെതിരെ 300-ലധികം ഡ്രോണുകളും മിസൈലുകളും ഉപയോഗിച്ച് ആക്രമണം നടത്തി. ഇസ്രായേലിന്റെ വ്യോമ പ്രതിരോധ സംവിധാനവും യുഎസ്., യുകെ., ഫ്രാന്‍സ്, ജോര്‍ദാന്‍ എന്നിവയുടെ സഹായവും കൊണ്ട് ഈ ആക്രമണം വലിയ നാശനഷ്ടങ്ങള്‍ കൂടാതെ തടഞ്ഞു.

ഒക്ടോബര്‍ 1, 2024: ഹമാസ് നേതാവ് ഇസ്മായില്‍ ഹനിയെ, ഹിസ്ബുള്ള നേതാവ് ഹസന്‍ നസ്രല്ല, ഇറാന്റെ റെവല്യൂഷനറി ഗാര്‍ഡ് കോര്‍പ്‌സിന്റെ (IRGC) കമാന്‍ഡര്‍ എന്നിവരുടെ കൊലപാതകത്തിന് പ്രതികാരമായി ഇറാന്‍, ഇസ്രായേലിനെതിരെ 180-ലധികം ബാലിസ്റ്റിക് മിസൈലുകള്‍ പ്രയോഗിച്ചു.

ജൂണ്‍ 13, 2025: ഇസ്രായേല്‍ ‘ഓപ്പറേഷന്‍ റൈസിംഗ് ലയണ്‍’ എന്ന പേര് നല്‍കിയ ഒരു വന്‍ ആക്രമണം ഇറാന്റെ ആണവ, സൈനിക സൗകര്യങ്ങള്‍ക്കെതിരെ നടത്തി. ഇതില്‍ ഇറാന്റെ മുതിര്‍ന്ന സൈനിക ഉദ്യോഗസ്ഥരും ആണവ ശാസ്ത്രജ്ഞരും കൊല്ലപ്പെട്ടു. ഇതിന് മറുപടിയായി, ഇറാന്‍ 100-ലധികം ഡ്രോണുകളും മിസൈലുകളും ഇസ്രായേലിനെ ലക്ഷ്യമാക്കി തിരിച്ചടിച്ചു.

ജൂണ്‍ 14, 2025: ഐക്യരാഷ്‌ട്രസഭയുടെ സെക്രട്ടറി ജനറല്‍ അന്റോണിയോ ഗുട്ടറസ് ഇരുരാജ്യങ്ങളോടും സംഘര്‍ഷം അവസാനിപ്പിക്കാന്‍ ആഹ്വാനം ചെയ്തു.

സംഘര്‍ഷത്തിന്റെ പ്രത്യാഘാതങ്ങള്‍

മേഖലാഅസ്ഥിരത: ഇസ്രായേല്‍-ഇറാന്‍ ഏറ്റുമുട്ടലുകള്‍ ലെബനോണ്‍, സിറിയ, ഗാസ, യെമന്‍ എന്നിവിടങ്ങളില്‍ പ്രോക്‌സി യുദ്ധങ്ങളിലൂടെ മേഖലയെ അസ്ഥിരമാക്കുന്നു. ഹിസ്ബുള്ള, ഹമാസ്, ഹൂതി തുടങ്ങിയ സംഘടനകള്‍ ഇറാന്റെ പിന്തുണയോടെ ഇസ്രായേലിനെതിരെ ആക്രമണങ്ങള്‍ തുടരുന്നു.

ആണവ പദ്ധതി

ഇറാന്റെ ആണവ പദ്ധതി ഇസ്രായേലിന്റെ പ്രധാന ആശങ്കയാണ്. 2025-ല്‍ ഇറാന്‍ 10 ആണവായുധങ്ങള്‍ നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ ആവശ്യമായ യുറേനിയം ശേഖരിച്ചതായി റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

ഇസ്രയേലിന്റെ ആക്രമണങ്ങള്‍ ഇറാന്റെ ആണവ പദ്ധതിയെ തടസ്സപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും, ഇത് ഇറാനെ കൂടുതല്‍ ആക്രമണോത്സുകമാക്കിയേക്കാം.

ആഗോള സമ്പദ്വ്യവസ്ഥ

ഇസ്രായേല്‍-ഇറാന്‍ സംഘര്‍ഷം എണ്ണവിലയില്‍ വന്‍ വര്‍ദ്ധനവിന് കാരണമായി. 2025 ജൂണ്‍ 13-ന് എണ്ണവില 7% ഉയര്‍ന്നു, ഇത് യൂറോപ്യന്‍ എയര്‍ലൈനുകളുടെ ഓഹരികള്‍ 3-5% താഴ്ന്നതിന് കാരണമായി.

നയതന്ത്ര ശ്രമങ്ങള്‍

യുഎസ്., യുകെ., ഫ്രാന്‍സ്, ജര്‍മനി എന്നിവ ഉള്‍പ്പെടെയുള്ള രാജ്യങ്ങള്‍ സംഘര്‍ഷം ലഘൂകരിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും, ഇസ്രായേലും ഇറാനും തമ്മിലുള്ള അവിശ്വാസം ഫലപ്രദമായ നയതന്ത്രത്തിന് തടസ്സമാണ്.

ഭാവിയിലേക്കുള്ള സാധ്യതകള്‍

സംഘര്‍ഷം കൂടുതല്‍ വഷളാകാനുള്ള സാധ്യത: ഇസ്രായേലിന്റെ ആണവ സൗകര്യങ്ങള്‍ക്കെതിരായ ആക്രമണവും ഇറാന്റെ പ്രതികാരവും മേഖലയെ ഒരു വന്‍ യുദ്ധത്തിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. ഇറാന്റെ പ്രോക്‌സി സംഘടനകള്‍ ലെബനോണ്‍, ഗാസ, യെമന്‍ എന്നിവിടങ്ങളില്‍ നിന്ന് കൂടുതല്‍ ആക്രമണങ്ങള്‍ നടത്തിയേക്കാം.

ആണവ മത്സരം (Nuclear Race): ഇസ്രായേലിന്റെ ആക്രമണങ്ങള്‍ ഇറാനെ ആണവായുധം വേഗത്തില്‍ നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ പ്രേരിപ്പിച്ചേക്കാം. ഇത് മേഖലയില്‍ ഒരു ആണവായുധമത്സരത്തിന് (nuclear arms race) കാരണമായേക്കാം.

നയതന്ത്ര പരിഹാരം: യുഎസ്., യൂറോപ്യന്‍ യൂണിയന്‍, യുഎന്‍. എന്നിവയുടെ ഇടപെടലുകള്‍ ഒരു താല്‍ക്കാലിക വെടിനിര്‍ത്തലിനോ സമാധാന ചര്‍ച്ചകള്‍ക്കോ വഴിയൊരുക്കിയേക്കാം. എന്നാല്‍, ഇറാന്റെയും ഇസ്രായേലിന്റെയും കടുത്ത നിലപാടുകള്‍ ഇതിന് വെല്ലുവിളിയാണ്.

ആഗോള ശക്തികളുടെ പങ്ക്: യുഎസ് ഇസ്രായേലിനെ പിന്തുണയ്‌ക്കുമ്പോള്‍, റഷ്യയും ചൈനയും ഇറാന് ഒരു പരിധിവരെ പിന്തുണ നല്‍കുന്നു. ഈ വിഭജനം മേഖലയെ കൂടുതല്‍ സങ്കീര്‍ണമാക്കുന്നു. ഇസ്രായേല്‍-ഇറാന്‍ സംഘര്‍ഷം പശ്ചിമേഷ്യയിലെ സ്ഥിരതയ്‌ക്ക് ഒരു വലിയ ഭീഷണിയാണ്. 2025 ജൂണിലെ സമീപകാല ആക്രമണങ്ങള്‍, ഈ ശത്രുത പ്രത്യക്ഷ യുദ്ധത്തിലേക്ക് മാറിയിരിക്കുന്നു എന്നതിന്റെ തെളിവാണ്. ഇത് മേഖലയില്‍ മാത്രമല്ല, ആഗോള സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയിലും ഭൗമരാഷ്‌ട്രീയ ബന്ധങ്ങളിലും വലിയ മാറ്റങ്ങള്‍ക്ക് കാരണമായേക്കാം. ഒരു സമാധാനപരമായ പരിഹാരം കണ്ടെത്താന്‍ അന്താരാഷ്‌ട്ര സമൂഹം ശക്തമായ നയതന്ത്ര ശ്രമങ്ങള്‍ നടത്തേണ്ടതുണ്ട്. എന്നാല്‍, ഇരുപക്ഷവും തങ്ങളുടെ നിലപാടുകളില്‍ ഉറച്ചുനില്‍ക്കുന്നതിനാല്‍, ഭാവി അനിശ്ചിതത്വത്തില്‍ തുടരുകയാണ്.

(അന്താരാഷ്‌ട്ര സമാധാന സംഘടനാ അംഗമാണ് ലേഖകന്‍)