ഇന്ന് ലോക ജലദിനം: ജലസ്രോതസുകളെ സംരക്ഷിക്കാം

ഇന്ന് ലോകജലദിനമാണ്. ജലം അമൂല്യമാണെന്നും അതു സംരക്ഷിച്ചില്ലെങ്കില്‍ ലോകം തന്നെ വന്‍ പ്രതിസന്ധിയിലേക്ക് പോകുമെന്നുമുള്ള ബോധം ജനങ്ങളില്‍ സൃഷ്ടിക്കാന്‍ ഈ ദിനാചരണത്തിലൂടെ സാധിക്കുന്നു. ലോകജലദിനം നമ്മുടെ ജീവിതത്തില്‍ ജലം വഹിക്കുന്ന പ്രധാന പങ്കിന്റെയും അതിന്റെ സുസ്ഥിരമായ ഉപയോഗവും പരിപാലനവും ഉറപ്പാക്കുന്നതിനുള്ള കൂട്ടായ പ്രവര്‍ത്തനത്തിന്റെ ആവശ്യകതയുടെയും ഓര്‍മ്മപ്പെടുത്തലായി വര്‍ത്തിക്കുന്നു. അവബോധം വളര്‍ത്തുന്നതിലൂടെയും ഉത്തരവാദിത്വമുള്ള ജല സമ്പ്രദായങ്ങള്‍ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയും സഹകരണം വളര്‍ത്തുന്നതിലൂടെയും, എല്ലാവര്‍ക്കും ശുദ്ധവും സുരക്ഷിതവുമായ ജലം ലഭ്യമാകുന്ന ഭാവിയിലേക്ക് നമുക്ക് പ്രവര്‍ത്തിക്കാനാകും.

രാജ്യത്തെ ജനതയുടെ പൊതുജനാരോഗ്യവും സമൃദ്ധിയും, ഭക്ഷണവും ഊര്‍ജ സംവിധാനങ്ങളും, സാമ്പത്തിക ഉല്‍പ്പാദനക്ഷമതയും പാരിസ്ഥിതിക സമഗ്രതയും ഒക്കെ നന്നായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നതും തുല്യമായി കൈകാര്യം ചെയ്യപ്പെടുന്നതുമായ ജലചക്രത്തെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു എന്നതാണ് വസ്തുത. 1993-ല്‍ ഐക്യരാഷ്‌ട്രസഭയുടെ ജനറല്‍ അസംബ്ലി മാര്‍ച്ച് 22 ലോക ജലദിനമായി ആചരിക്കുവാന്‍ തീരുമാനം എടുത്തതുതന്നെ ചരിത്ര പ്രധാനമായ ഒന്നായി മാറി. നമ്മുടെ ജീവിതത്തില്‍ ശുദ്ധജലത്തിന്റെ പ്രാധാന്യവും പങ്കും എടുത്തുകാണിക്കുന്ന ബോധവത്കരണ പരിപാടികള്‍ നടന്നു കൊണ്ടിരിക്കുന്നു.

ആഗോള ജലപ്രശ്നങ്ങള്‍ പരിഹരിക്കുന്നതിനും സുസ്ഥിരമായ ജല മാനേജ്മെന്റ് രീതികള്‍ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനും ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ശുദ്ധവും സുരക്ഷിതവുമായ ജലത്തിന്റെ ലഭ്യത ഉറപ്പാക്കുന്നതിനുള്ള പ്രവര്‍ത്തനത്തെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു വേദിയായി ഈ ദിനം എല്ലാ വര്‍ഷവും ആചരിച്ചു വരുന്നു. എല്ലാ വര്‍ഷവും ലോക ജലദിനം ജലസുരക്ഷ നേരിടുന്ന വിവിധ വെല്ലുവിളികളെ ഉയര്‍ത്തിക്കാട്ടുന്ന പ്രത്യേക തീമിനെ കേന്ദ്രീകരിച്ചാണ് ആചരിച്ചു വരുന്നത്. 2023-ല്‍ ലോക ജലദിന പ്രമേയം ‘മാറ്റം ത്വരിതപ്പെടുത്തുന്നു’എന്നതായിരുന്നു. വേള്‍ഡ് വാട്ടര്‍ ഓര്‍ഗനൈസേഷന്റെ അഭിപ്രായത്തില്‍, ജല-ശുചിത്വ പ്രതിസന്ധി പരിഹരിക്കാന്‍ ആളുകളെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്നതാണ് ഈ തീം.

ജല സംരക്ഷണത്തിന്റെ അനിവാര്യത

ജലത്തിന്റെ ഉത്തരവാദിത്വത്തോടെയുള്ള ഉപയോഗവും, എല്ലാവര്‍ക്കും സുരക്ഷിതമായ വെള്ളത്തിന്റെ ലഭ്യതയും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനായി ഈ ദിനചാരണത്തിലൂടെ നമുക്ക് കഴിയുന്നു. ശുദ്ധജലത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ഉള്‍ക്കൊണ്ട് ശുദ്ധജല സ്രോതസ്സുകളുടെ സംരക്ഷണം ഉറപ്പാക്കാന്‍ പൊതുജന പങ്കാളിത്തത്തോടെ കഴിയണം. ശുദ്ധജലം ലഭ്യമല്ലാത്ത ജനങ്ങളെ കുറിച്ചുള്ള അവബോധം സൃഷ്ടിക്കാന്‍ ഈ ദിനം നമ്മെ സഹായിക്കും. കൂടാതെ ആഗോള ജലപ്രതിസന്ധിയെ നേരിടാന്‍ നടപടിയെടുക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചും ലോകത്തിന്റെ സുസ്ഥിരതയിലും സമൃദ്ധിയിലും ജലം വഹിക്കുന്ന പങ്കിനെ കുറിച്ചും ഓര്‍മിപ്പിക്കാന്‍ ‘സമാധാനത്തിനായി ജലം പ്രയോജനപ്പെടുത്തുക’ എന്ന സന്ദേശമാണ് 2024ലെ ലോക ജലദിനത്തിന്റെ തീം ആയി ഉയര്‍ത്തി കാട്ടുന്നത്. ശുദ്ധജല സ്രോതസ്സുകളുടെ സുസ്ഥിര മാനേജ്‌മെന്റിനു വേണ്ടി വാദിക്കുന്നതിനാണ് ഈ ദിവസം ഉപയോഗിക്കുന്നത്. ജലത്തിന് സമാധാനം സൃഷ്ടിക്കാനോ സംഘര്‍ഷം സൃഷ്ടിക്കാനോ കഴിയും എന്നത് ഒരു സത്യമായി നമുക്ക് മുന്‍പില്‍ അവശേഷിക്കുന്നു.

രാജ്യങ്ങള്‍ തമ്മില്‍ നിലനില്‍ക്കുന്ന ജല വിനിമയ കരാറുകള്‍ ജലത്തിന്റെ പ്രാധാന്യത്തിലേക്കു വിരല്‍ ചൂണ്ടുന്നു. കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനത്തിന്റെ ആഘാതങ്ങള്‍ ഏറിവരുകയും ജനസംഖ്യ വര്‍ദ്ധിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോള്‍, നമ്മുടെ ഏറ്റവും വിലയേറിയ വിഭവത്തെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി രാജ്യത്തിനകത്തും അവയ്‌ക്കിടയിലും സഹകരണ കരാറുകള്‍ ഏറെ സഹായകരമാണ്. കുടിവെള്ളം, കൃഷി, വ്യവസായം, വിനോദം, ശുചിത്വം, ശുചിത്വം, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം എന്നിവയുള്‍പ്പെടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിന്റെ വിവിധ ആവശ്യങ്ങള്‍ക്ക് വെള്ളം അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. എന്നിരുന്നാലും, ജലസ്രോതസ്സുകള്‍ പരിമിതമാണെന്നും അത് സംരക്ഷിക്കേണ്ടതുണ്ടെന്നും തിരിച്ചറിയേണ്ടത് പ്രധാനമാണ്.

ലോക ജലദിനത്തിന്റെ ചരിത്രം

ആഗോള ജലപ്രതിസന്ധി പരിഹരിക്കുന്നതിനായി 1993ല്‍ യുഎന്‍ ലോക ജലദിനത്തിന്റെ ആവശ്യകത അംഗീകരിച്ചതോടെ ജല സംരക്ഷണം എന്നത് ഒരു ഗ്ലോബല്‍ അജണ്ട ആയി മാറിക്കഴിഞ്ഞു. ഓരോ വര്‍ഷവും, ജലവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രത്യേക വിഷയങ്ങളില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നതിന് യുഎന്‍ സംഘടനകളുമായി കൂടിയാലോചിച്ച് ഒരു തീം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നു. ലോക ജലദിനത്തിന്റെ തീമുകള്‍ ഓരോ വര്‍ഷവും മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. 2022 ലെ ലോക ജലദിനത്തിന്റെ തീം ‘ഭൂഗര്‍ഭജലം: അദൃശ്യമായതിനെ ദൃശ്യമാക്കുന്നു’ എന്നതായിരുന്നു. ഭൂഗര്‍ഭജല സ്രോതസ്സുകള്‍ സംരക്ഷിക്കേണ്ടതിന്റെ പ്രാധാന്യം ഉയര്‍ത്തിക്കാട്ടാന്‍ ഇത് ലക്ഷ്യമിടുന്നതായിരുന്നു. കുടിവെള്ള വിതരണത്തിന് ഗണ്യമായ പ്രാധാന്യം നല്‍കി അമിതമായ ചൂഷണം തടയുവാന്‍ വേണ്ട മുന്‍കരുതലുകള്‍ സ്വീകരിക്കേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്.

ലോക ജലദിനത്തിന്റെ മുന്‍ തീമുകള്‍ ‘ജലത്തിന്റെ മൂല്യനിര്‍ണ്ണയം’, ‘ജലവും കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനവും’, ‘ആരെയും പിന്നിലാക്കരുത്’, ‘ജലത്തിനായി പ്രകൃതി’ എന്നിവയുള്‍പ്പെടെ വിവിധ വിഷയങ്ങളില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചു. ഓരോ തീമും ജല പരിപാലനവും സംരക്ഷണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വൈവിധ്യമാര്‍ന്ന വെല്ലുവിളികളും അവസരങ്ങളും പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു. 2024ലെ ലോക ജലദിനം ‘സമാധാനത്തിനായി ജലം പ്രയോജനപ്പെടുത്തുക’ എന്ന പ്രമേയം ഉയര്‍ത്തിക്കാട്ടുന്നു. ജല-ശുചിത്വ പ്രതിസന്ധി പരിഹരിക്കുന്നതിനുള്ള അവബോധം വളര്‍ത്തുന്നതിനും പ്രവര്‍ത്തനത്തിന് പ്രചോദനം നല്‍കുന്നതിനും ലക്ഷ്യമിടുന്ന ബോധവത്കരണ പരിപാടികള്‍ ഏറെ ശ്രദ്ധേയമായിരുന്നു.

നദികളുടെ പ്രസക്തി

നമ്മുടെ ജലസ്രോതസ്സുകള്‍ നല്‍കുന്ന സംഭാവനകള്‍ ഒരിക്കലും വിസ്മരിക്കാനാകില്ല. നദികള്‍ നമുക്ക് വൈദ്യുതി ഉല്‍പ്പാദിപ്പിക്കാനും വിളകള്‍ നനയ്‌ക്കാനും കുടിവെള്ളം നല്‍കാനും മാത്രമല്ല ഉപകരിക്കുന്നത്. നദികള്‍ ടൂറിസ്റ്റുകളെ കൂട്ടത്തോടെ ആകര്‍ഷിക്കുന്നു. അതിലൂടെ മികച്ച സാമ്പത്തിക ലാഭം നേടി തരുന്നു. മത്സ്യ ജൈവ സംഘത്തിന്റെ ഉറവിടം കൂടിയാണ് നമ്മുടെ നദികള്‍. ആംസ്റ്റര്‍ഡാം, ബാങ്കോക്ക്, ബെര്‍ലിന്‍ തുടങ്ങിയ സമ്പന്ന നഗരങ്ങള്‍ നദികള്‍ക്ക് സമീപം സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടവയാണ്. നദികള്‍ നമ്മുടെ ലോകത്തിന്റെ ജീവനാഡിയായി അറിയപ്പെടുന്നു, നമ്മുടെ ദൈനംദിന ഉപയോഗങ്ങളില്‍ പലതിനും നമ്മുടെ ജീവിതം നദികളെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു, അത് കുടിവെള്ളമോ വൈദ്യുതി ഉല്‍പ്പാദിപ്പിക്കുന്നതോ ഗതാഗത മാര്‍ഗ്ഗമോ ആയി നമ്മുടെ സമൂഹത്തില്‍ നദികള്‍ വലിയ പങ്ക് വഹിക്കുന്നു.

ജലമലിനീകരണത്തിന്റെ ദൂഷ്യഫലങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഇതിനകം തന്നെ വളരെയധികം ചര്‍ച്ചകള്‍ നടക്കുമ്പോള്‍, നമുക്ക് നദികള്‍ക്കായി സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ദിവസം ആവശ്യമായി വരുന്നത് എന്തുകൊണ്ട്? കാരണം, നമ്മില്‍ ഭൂരിഭാഗവും പ്രശ്‌നത്തെക്കുറിച്ച് ബോധവാന്മാരാണെങ്കിലും, പരിഹാരത്തിന്റെ ഭാഗമാകാന്‍ എങ്ങനെ പങ്കെടുക്കാമെന്ന് സാധാരണ ജനങ്ങള്‍ക്കറിയില്ല. ഭൂമിയിലെ ജനസംഖ്യയുടെ വലിയൊരു ഭാഗം ഉപജീവനത്തിനായി മത്സ്യത്തെ ആശ്രയിക്കുന്നതിനാല്‍, വ്യാവസായിക മാലിന്യങ്ങളുടെ ഫലമായി നദികളുടെ നാശത്തെ നാം സജീവമായി തടയുകയും വെള്ളത്തിനടിയിലെ ആവാസവ്യവസ്ഥയുടെ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിര്‍ത്തുകയും വേണം.

ജല സംരക്ഷണം ഇന്ത്യയില്‍

ഇന്ത്യന്‍ സര്‍ക്കാര്‍ 2019-ല്‍ ആരംഭിച്ച, ജലശക്തി അഭിയാന്‍ രാജ്യത്തുടനീളം ജലസംരക്ഷണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ത്വരിതപ്പെടുത്താന്‍ ലക്ഷ്യം വച്ചുള്ളതായിരുന്നു. ജലസംരക്ഷണം, മഴവെള്ള സംഭരണം, പരമ്പരാഗത ജലാശയങ്ങളുടെ നവീകരണം, നീര്‍ത്തട വികസനം എന്നിവയാണ് ഈ ജലസംരക്ഷണ പദ്ധതിയുടെ പ്രധാന ലക്ഷ്യങ്ങള്‍. ജല സംരക്ഷണ സംരംഭങ്ങള്‍ കേന്ദ്ര സര്‍ക്കാര്‍ തുടര്‍ച്ചയായി ഏറ്റെടുക്കുകയും മഹാത്മാഗാന്ധി ദേശീയ ഗ്രാമീണ തൊഴിലുറപ്പ് പദ്ധതി, അടല്‍ ഭുജല്‍ യോജന, പുനരുജ്ജീവനത്തിനായുള്ള അടല്‍ മിഷന്‍ തുടങ്ങിയ വിവിധ പദ്ധതികളിലും പരിപാടികളിലും ഉള്‍പ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. കൂടാതെ അര്‍ബന്‍ ട്രാന്‍സ്‌ഫോര്‍മേഷന്‍ (അമൃത്), നഗര, പ്രാദേശിക വികസന പദ്ധതി രൂപീകരണവും നടപ്പാക്കലും മാര്‍ഗ്ഗനിര്‍ദ്ദേശങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവ ഏറെ ശ്രദ്ധേയമാണ്.

രാജ്യത്തെ ജലസംരക്ഷണവും മഴവെള്ള സംഭരണവും വര്‍ധിപ്പിക്കുന്നതിനായി, ജലശക്തി മന്ത്രാലയം രാജ്യവ്യാപകമായി ‘ജല്‍ ശക്തി അഭിയാന്‍’-എന്ന പ്രമേയം ഏറ്റെടുത്തു. ജനങ്ങളുടെ സജീവ പങ്കാളിത്തത്തോടെ, രാജ്യത്തെ എല്ലാ ജില്ലകളിലെയും നഗര-ഗ്രാമ പ്രദേശങ്ങളില്‍ ഉചിതമായ മഴവെള്ള സംഭരണ ഘടനകള്‍ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിന്. ഗ്രാമീണ തദ്ദേശ സ്ഥാപനങ്ങള്‍/പഞ്ചായത്തുകള്‍ എന്നിവ വിനിയോഗിക്കാന്‍ പ്രാപ്തമാക്കാന്‍ സംസ്ഥാനങ്ങള്‍/ കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശങ്ങള്‍ എന്നിവയ്‌ക്ക് നിര്‍ദ്ദേശം നല്‍കിയിട്ടുണ്ട്. പഞ്ചായത്ത്, ഭവനങ്ങള്‍, അങ്കണവാടികള്‍, പ്രാഥമികാരോഗ്യ കേന്ദ്രങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയ സര്‍ക്കാര്‍ കെട്ടിടങ്ങളില്‍ മേല്‍ക്കൂരയില്‍ മഴവെള്ള സംഭരണം നടത്താന്‍ ധനകാര്യ കമ്മിഷന്റെ ഗ്രാന്റ്, ഭൂഗര്‍ഭജലത്തിലേക്ക് കൃത്രിമമായി റീചാര്‍ജ് ചെയ്യുന്നതിനുള്ള മാസ്റ്റര്‍ പ്ലാന്‍- 2020 തയ്യാറാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഭൂഗര്‍ഭജലത്തിലേക്ക്/ മഴവെള്ള സംഭരണത്തിലേക്ക് കൃത്രിമ റീചാര്‍ജ് പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിനും സ്വീകരിക്കുന്നതിനും നടപടികള്‍ സ്വീകരിക്കാന്‍ കേന്ദ്ര ഭൂഗര്‍ഭ ജല അതോറിറ്റി എല്ലാ സംസ്ഥാനങ്ങള്‍ക്കും/കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശങ്ങള്‍ക്കും നിര്‍ദ്ദേശം നല്‍കിയിട്ടുണ്ട്. ദേശീയ ജലനയം (2012) ജലസംരക്ഷണത്തിനും മഴവെള്ള സംഭരണത്തിനും വേണ്ടി നിലകൊള്ളുന്നു.

രാജ്യത്തെ ജലസംരക്ഷണത്തിന്റെയും മഴവെള്ള സംഭരണത്തിന്റെയും പരമ്പരാഗത രീതികള്‍ ഭൂപ്രകൃതി, കാലാവസ്ഥ, മണ്ണിന്റെ ഘടന മുതലായവയെ ആശ്രയിച്ച് ഓരോ പ്രദേശത്തിനും വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പരമ്പരാഗത ജലസംരക്ഷണ രീതികളെക്കുറിച്ചുള്ള മികച്ച രീതികള്‍ ഇന്ത്യാ ഗവണ്‍മെന്റ് പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ഒരു കാഴ്ചപ്പാടോടെ അത് പ്രചരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.